Witamina C jest najbardziej znaną witaminą o wielokierunkowym działaniu na organizm człowieka
Trochę o historii witaminy C
Historia odkrycia witaminy C wiąże się ze szkorbutem, czyli inaczej gnilcem. Poszukiwano przyczyn tej choroby, a także jak ją leczyć i zapobiegać. Pierwsze doniesienia o objawach szkorbutu zostały opisane w egipskich papirusach z 1550 r. p.n.e. Już w średniowieczu łączono wpływ sposobu odżywiania na pojawianie się oznak szkorbutu. Najostrzej objawy szkorbutu obserwowano na terenach Europy Północnej, gdzie przez większość roku był znikomy dostęp do świeżych warzyw i owoców. Szkorbut dotykał również marynarzy i innych członków załóg, którzy odbywali dalekomorskie podróże i pozbawieni byli przez dłuższy czas dostępu do świeżych produktów roślinnych.
Witamina C została wyodrębniona po raz pierwszy z papryki przez węgierskiego biochemika Alberta Szenta -Görgyiego w 1928 r., za to osiągnięcie został uhonorowany nagrodą Nobla. Witaminę C nazwano kwasem askorbinowym, ponieważ jej niedobór wywoływał szkorbut (scorbutus).
Wielkim propagatorem stosowania witaminy C, jako panaceum na wszelkie zło w medycynie – od zapobiegania przeziębieniom, po walkę z nowotworami był Linus Pauling, amerykański chemik i fizyk (1901-1994). Był zwolennikiem stosowania wysokich dawek witaminy C (1).
Wielokierunkowe działanie witaminy C (1)
Witamina C jest bardzo aktywna biologicznie, bierze udział w wielu ważnych reakcjach i przemianach, stymulując rożne procesy biochemiczne w organizmie. Dzięki bardzo dobrej rozpuszczalności witaminy C oraz dzięki aktywnemu transportowi jest ona wchłaniana przez organizm w ok. 70-80% (z dawki 180 mg u osób niepalących).
Witamina C wpływa na odporność (3)
Witamina C często stosuje się profilaktycznie i w trakcie osłabienia odporności. Witamina ta zwiększa aktywność białych krwinek oraz interferonu, dzięki czemu wspiera prawidłowe działaniu układu odpornościowego.
Witamina C działa antyoksydacyjnie (1,2,3)
Witamina C jest silnym przeciwutleniaczem i przyczynia się do ochrony komórek przed stresem oksydacyjnym. Wraz z witaminą E zabezpiecza układ krążenia przed wolnymi rodnikami. Ponadto poprzez „wymiatanie” wolnych rodników, zmniejsza ilość uszkodzeń na poziomie DNA, ale również uszkodzeń białek i lipidów, obniżając tym samym ryzyko rozwoju nowotworów, zwłaszcza żołądka i przełyku
Działanie antyoksydacyjne witaminy C jest coraz szerzej wykorzystywane w zapobieganiu, a także terapii wielu chorób, którym towarzyszy nadprodukcja wolnych rodników. Do takich schorzeń zalicza się m.in. schorzenia: neurodegeneracyjne (np. choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane), przewodu pokarmowego, układu sercowo-naczyniowego, nowotworowe, reumatyzm i inne.
Wśród możliwych antykancerogennych mechanizmów działania witaminy C wyróżnia się przede wszystkim:
- Działanie antyoksydacyjne
- Hamowanie tworzenia mutagennych N ‑nitrozozwiązków poprzez blokowanie przemiany azotanów do rakotwórczych nitrozoamin
- Stymulację układu immunologicznego
- Modulację efektów kancerogennych
- Hamowanie syntezy DNA, RNA i białek w komórkach nowotworowych
Witamina C wpływa na syntezę kolagenu (skóra, włosy, układ krwionośny) i metabolizm tłuszczów (1)
Wiele ważnych funkcji witaminy C w organizmie wynika z jej udziału w syntezie kolagenu – głównego białka tkanki łącznej, odpowiadającego za elastyczność skóry, dziąseł, chrząstki stawowej, ścięgien czy naczyń krwionośnych. Witamina C jest więc istotna m.in. dla dobrej kondycji skóry, zachowania sprawnych stawów oraz zabezpieczenia tętnic i żył przed niekorzystnymi zmianami.
Witamina C wspomaga również wchłanianie żelaza i wykorzystanie kwasu foliowego
Są one niezbędne w procesie tworzenia czerwonych krwinek. Jej regulacyjne działanie przejawia się również udziałem w metabolizmie tłuszczów, cholesterolu i kwasów żółciowych, a także w biosyntezie hormonów kory nadnercza (1).
Podsumowanie najważniejszych funkcji witaminy C:
- wspomaga produkcję kolagenu w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania naczyń krwionośnych, kości, chrząstki, dziąseł, zębów i skóry
- pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego i utrzymaniu prawidłowych funkcji psychologicznych
- pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego, również w trakcie intensywnych ćwiczeń fizycznych i po nich
- pomaga w ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym
- przyczynia się do zmniejszenia uczucia zmęczenia i znużenia
- zwiększa przyswajanie żelaza
Bibliografia
1. Janda K, Kasprzak M, Wolska J.: Witamina C – budowa, właściwości, funkcje i występowanie. Pom J Life Sci 2015, 61, 4,419-425
2. Zając M.: Witaminy i mikroelementy. 1.5. Kwas askorbinowy (Witamina C). Wydawnictwo Kontekst, Poznań 2000, 29-37.
3. Zawada K.: Znaczenie witaminy C dla organizmu człowieka. Herbalism nr 1(2)/2016, 22-4. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. pod redakcją Mirosława Jarosza, Ewy Rychlik, Katarzyny Stoś, Jadwigi Charzewskiej. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020
Źródło zdjęcia: pixabay.